BSCKI Nguyễn Thanh Hùng

TẠI SAO MỨC LỌC CẦU THẬN LẠI QUAN TRỌNG?

Hầu hết mọi người đều biết huyết áp và mỡ máu là những xét nhiệm quan trọng trong đánh giá nguy cơ đối với bệnh tim mạch. Nhưng rất ít người biết mức lọc cầu thận là một chỉ số chỉ thị tình trạng sức khỏe của thận. Trong bài nhỏ này mang kiến thức về mức lọc cầu thận, làm cách nào để đo mức lọc cầu thận, và tại sao nó lại quan trọng với bệnh thận mạn.

BÁC SỸ SẼ KIỂM TRA BỆNH THẬN NHƯ THẾ NÀO?

Bệnh thận được biểu hiện bằng hai thăm khám đơn giản:

1. Xét nghiệm protein nước tiểu: protein nước tiểu là biểu hiện tổn thương thận.

2. Xét nghiệm creatinin máu (cờ-re-a-ti-nin): sử dụng đo mức lọc cầu thận.

Nếu các xét nghiệm đó là bình thường, bạn phải làm đi làm lại trong tương lai, đặc biệt nếu bạn có nguy cơ cao đối với bệnh thận mạn.

TÔI CÓ THỂ BIẾT SỚM NẾU TÔI CÓ BỆNH THẬN KHÔNG?

Thường không. Bệnh thận ở giai đoạn sớm thường âm thầm. Hầu hết mọi người đều không nhân thấy mình có bệnh thận. Một số người có thể nhận thấy sự thay đổi như phù, tăng huyết áp, buồn nôn, kém ăn, và nôn.

MỨC LỌC CẦU THẬN LÀ GÌ?

Mức lọc cầu thận của bạn sẽ cho bạn biết thận của bạn đang làm việc như thế nào. Thận có một vài chức năng quan trọng. Một trong những hức năng quan trong đó là bài tiết các chất thải và nước thừa từ máu. Khi thận làm việc tốt, nó sẽ bài tiết các chất thải và nước thừa thành nươc tiểu hàng ngày. Khi thận của bạn làm viẹc không được tốt, các chất thải sẽ tích lũy trong cơ thể bạn. Mức lọc cầu thận để đánh giá chức năng thận còn lại bao nhiêu.

Nếu mức lọc cầu thận thấp, thận của bạn có chức năng không tốt. Đo mức lọc cầu thận sớm sẽ cho phép bạn sớm điều trị. Điều trị sớm sẽ giảm tiến triển bệnh thận.

MỨC LỌC CẦU THẬN ĐƯỢC ĐO NHƯ THẾ NÀO?

Xét nghiệm máu là bước đầu tiên để đo mức lọc cầu thận. Creatinin là một sản phẩm sinh ra từ hoạt động của khối cơ. Thận của bạn đào thải nó và giữ trong máu một lượng cho phép. Nồng độ creatinin máu phụ thuộc vào tuổi, giới, chủng tộc và được dùng để đo mức lọc cầu thận.

MỨC LỌC CẦU THẬN BÌNH THƯỜNG NHƯ THẾ NÀO?

Ở người lớn, mức lọc cầu thận bình thường lớn hơn 90 mL/phút.

 Bảng 1: Mức lọc cầu thận và bệnh thận mạn.

NẾU MỨC LỌC CẦU THẬN TỪ 60 ĐẾN 89…

Một người có mức lọc cầu thận thấp từ 60 đến 80 có thể không mắc bệnh thận nếu như không có dấu hiệu tổn thương thận như protein niệu. Những người này phải đi kiểm tra mức lọc cầu thận và bệnh thận thường xuyên. Họ cần tránh dùng những loại thuốc gây tổ thương thận như ibuprofen… hoặc giảm liều thuốc được đào thải qua thận.

Nếu một người có dấu hiệu tổn thương thận, như là có protein trong nước tiểu, kết quả mức lọc cầu thận từ 60 đến 89 có thể người đó có dấu hiệu sớm của bệnh thận. Khi mức lọc cầu thận trên 90 và có protein niệu là dấu hiệu bệnh thận. Mức lọc cầu thận còn thấp sau 3 tháng thì được chẩn đoán là bệnh thận mạn.

NẾU MỨC LỌC CẦU THẬN DƯỚI 60…

Khi mức lọc cầu thận dưới 60 và kéo dài trên 3 tháng, bạn được chẩn đoán là bệnh thận mạn mức độ trung bình đến nặng. Bạn phải được khám ở một chuyên gia về bệnh thận để đánh giá và điều trị.

NẾU MỨC LỌC CẦU THẬN DƯỚI 15…

Mức lọc cầu thận dưới 15 là bạn đã suy thận. Lúc này bạn cần lọc máu hoặc ghép thận để duy trì sự sống.

TUỔI CÓ ẢNH HƯỞNG ĐẾN MỨC LỌC CẦU THẬN KHÔNG?

Có. Mức lọc cầu thận thường giảm dần theo tuổi, kể cả bạn có tổn thương thận hay không.

Bạn là một người cao tuổi, mức lọc cầu thận thường thấp. Khi đo mức lọc cầu thận phải đưa tuổi vào công thức tính toán.

Ở một vài lứa tuổi, mức lọc cầu thận dứoi 60 kéo dài trong 3 tháng là chỉ điểm bệnh thận mạn.

Bảng 2: Mức lọc cầu thận theo tuổi ở người không có tổn thương thận

NẾU MỨC LỌC CẦU THẬN CỦA TÔI KHÔNG BÌNH THƯỜNG, BƯỚC TIẾP THEO PHẢI LÀM GÌ?

Bạn cần làm thêm các xét nghiệm để tìm hiểu tai sao mức lọc cầu thận thấp. Kết quả xét nghiệm sẽ nói cho bạn biết điều gì đang xảy ra. Các xét nghiệm cần làm là:

• Các xét nghiệm nước tiểu:
• Loại và số lượng protein niệu
• Hồng cầu niệu: dấu hiệu chẩy máu đường niệu
• Bạch cầu niệu: dấu hiệu nhiễm trùng đường niệu
• Siêu âm hoặc CT: cho bạn biết hình ảnh thận và đường tiết niệu. Cac hình ảnh đó cho bạn biết bạn có hay không có khối u, sỏi, nang…
• Sinh thiết thận để lấy ra một mảnh nhỏ thận. Xét nghiệm này cho bạn thấy thận đang bị tổn thương như thế nào.

 TÔI CÓ PHẢI LÀ NGƯỜI TĂNG NGUY CƠ BỆNH THẬN KHÔNG?

Bạn là người có nguy cơ bệnh thận nếu:

• Mắc bệnh đái tháo đường
• Tăng huyết áp
• Gian đình có người mắc bệnh thận
• Tuổi trên 60
• Bạn thuộc chủng tộc người châu Mỹ La tinh, Á đông, Ấn Độ.

NẾU TÔI CÓ BỆNH THẬN MẠN, SỨC KHỎE TÔI CÓ VẤN ĐỀ GÌ?

Nếu bạn mắc bệnh thận mạn, thận của bạn mất dần các chức năng duy trì sức khỏe của bạn. Thận không thể thực hiện được chức năng như: lọc máu, sản xuất hóc môn quan trọng và duy trì sự cân bằng của canxi, muối và các chất hòa tan khác.

Hầu hết nguyên nhân bệnh thận mạn là do đái tháo đường và tăng huyết áp.

Chúng gây ra nhiều biến chứng như tăng huyết áp, thiếu máu, suy dinh dưỡng, loãng xương, và bệnh tim mạch.

BỆNH THẬN MẠN CÓ THỂ ĐƯỢC ĐIỀU TRỊ NHƯ THẾ NÀO KHI ĐÃ XẤU HƠN?

Nếu điều trị sớm hơn, bệnh của bạn xẽ tốt hơn. Nếu bạn được chẩn đoán à điều trị sớm, bạn có thể làm chậm tiến triển bệnh. Do đó tại sao bệnh nhân có nguy cơ bệnh thận cao phải được đánh giá bệnh thận sớm.

Điều trị bệnh thận mạn có thành công hay không phụ thuộc vào nhiều yếu tố như là:

• Giai đoạn bệnh thận khi được chẩn đoán và bắt đầu điều trị. Nếu được chẩn đoán sớm, bạn sẽ điều trị tốt hơn.
• Bạn theo đuổi kế hoạch điều trị như thế nào. Hiểu biết của bạn về toàn bộ quá trình điều trị bệnh thận mạn. Bạn nên nói chuyện với bác sỹ về tình trạng bệnh, kế hoạch điều trị và những việc bạn cần phải làm.

BỆNH THẬN MẠN ĐƯỢC ĐIỀU TRỊ NHƯ THẾ NÀO?

Nếu bạn thực hiện kế hoạch điều trị cẩn thận, bạn có thể thực hiện được nhiều công việc để giúp thận của bạn làm việc và kéo dài chức năng.

ĐÁNH GIÁ VÀ KIỂM SOÁT HUYẾT ÁP?

Nếu bạn có bệnh thận mạn, mục tiêu điều trị huyết áp thường 130/80 mmHg hoặc thấp hơn. Mục tiêu có thể khác ở nhiều người khác nhau, co bản dựa trên yếu tố nguy cơ hoặc bệnh lý mắc phải, hãy hỏi bác sỹ của bạn về mục tiêu điều trị.

Tăng huyết áp được điều trị với:

• Thuốc điều trị huyết áp. Ở người bệnh thận, thuốc ức chế men chuyển hoặc thuốc chẹn thủ thể AT1.
• Tập luyện
• Giảm cân nếu bạn thừa cân
• Ăn ít muối

ĐÁNH GIÁ VÀ ĐIỀU TRỊ CÁC VẤN ĐỀ KHÁC NHƯ LÀ:

• Tăng cholesterol
• Thiếu máu
• Bệnh xương

THAY ĐỔI LỐI SỐNG

• Giảm cân nếu bạn thừa cân
• Tập thể thao thường xuyên
• Không hút thuốc
• Ăn uống thức ăn khỏe
• Sử dụng thuốc, vitamin, và cung cấp các chất khác mà bác sỹ kê đơn. Rất nhiều thuốc gây tổn hại cho thận mà bác sỹ không kê đơn.
• Khám bệnh thường xuyên. Cá thay đổi về protein niệu, huyết áp và mức lọc cầu thận có được phát hiện sớm.

KIỂM SOÁT ĐƯỜNG MÁU NẾU BẠN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG.

• Theo dõi đường máu thường xuyên
• Lựa chọn thức ăn đúng
• Uống thuốc, insulin theo đơn
• Tập thể thao thường xuyên
• Khám bác sỹ định kỳ

SUY THẬN LÀ GÌ?

Bệnh nhân bệnh thận mạn có thể tiến triển thành suy thận mạn. Điều đó có nghĩa là thận không đủ chức năng để duy trì sự sống. Bạn cần lọc máu hoặc ghép thận.

• Lọc máu: Là một phương pháp điều trị loại bỏ chất thải và nước từ máu. Có hai phương pháp lọc máu: Thận nhân tạo và lọc màng bụng
• Ghép thận là phương pháp đưa quả thận lành từ người hiến thận để thực hiện chức năng thay cho quả thận đã bị tổn thương.